Het Persoonsgebonden Budget (PGB) werd in Nederland geïntroduceerd in 1995.
De introductie van het pgb in Nederland in 1995 maakt onderdeel uit van een golf van zogenoemde cash-for-care regelingen in Europa.
Inmiddels zijn er in bijna alle Europese landen vormen van persoonsgebonden financiering, zoals in Italië (1988), Oostenrijk (1993), Zweden (1994), Duitsland (1995), Finland (1997), Engeland (1997), Denemarken (1998), Noorwegen (2000), België (2001), Frankrijk (2002) en Spanje (2007)

Hoe is PGB geregeld in deze landen? En wat kan Nederland hiervan leren?

Duitsland

In Duitsland kent men het Pflegegeld. Van de Duitsers met beperkingen maakt twee derde gebruik van dit zorggeld.
Het voordeel is dat het kostenbesparend is voor het zorgsysteem, de uitkeringen zijn ongeveer de helft van de kosten voor de overeenkomstige zorg in natura.
Daarnaast hebben Duitse mantelzorgers recht op respijtzorg, met een vakantie van minimaal 28 dagen per jaar.
Tijdens deze vakantie kan de zorgvrager tijdelijk in een verpleeghuis verblijven.
Over het ontvangen zorggeld betalen zorgvragers en mantelzorgers geen belasting, wat een wezenlijk verschil is met het PGB in Nederland.

Belgie

Het persoonlijke-assistentiebudget (PAB) is een jaarlijks budget tussen 8.000 en 41.000 euro voor mensen met een beperking, dat gebruikt kan worden voor zorgverleners, hulpmiddelen , begeleidende zorg en huishoudelijke hulp.
In tegenstelling tot Nederland is er geen onderscheid tussen verschillende zorgwetten.

Engeland

In Engeland staat het systeem dat vergelijkbaar is met het PGB in Nederland bekend als Direct Payments.
Het systeem van Direct Payments wordt beschouwd als een goed werkend systeem. Zorgontvangers worden daarbij ondersteund bij het aanvragen en beheren van het budget.
Het systeem wordt goed ondersteund door gemeentelijke diensten en biedt gebruikers voldoende flexibiliteit.

Oostenrijk

In Oostenrijk kent men het PGB als Persönliches Budget en Persönliche Assistenz.
Het aantal mensen dat hier gebruik van maakt, vormt ongeveer 0,47% van het totale aantal zorgbehoevenden in het land.
Dit percentage is relatief klein, wat met name komt omdat het systeem voornamelijk gericht is op mensen met specifieke, vaak zwaardere zorgbehoeften, zoals mensen met een beperking die intensieve verzorging nodig hebben.
De regionale uitvoering van het systeem zorgt ervoor dat het goed aansluit bij lokale behoeften.

Frankrijk

De PCH (Prestation de Compensation du Handicap) is een financiële tegemoetkoming die helpt om de kosten van zorg en hulpmiddelen te dekken.
In Frankrijk heeft de PCH het voordeel dat de administratieve procedures vaak minder belastend zijn dan in Nederland. In Frankrijk ligt de focus van de PCH meer op het toewijzen van zorg en ondersteuning.
Een ander bijkomend voordeel is dat in Frankrijk mensen met een handicap relatief snel toegang krijgen tot hulpmiddelen en voorzieningen zoals aangepaste woningen, rolstoelen, of andere hulpmiddelen die essentieel zijn voor hun dagelijks functioneren.

Noorwegen

Het Noorse Brukerstyrt personlig assistanse (BPA) staat bekend als een goedwerkend systeem.
In Nederland worden mensen die gebruik maken van het PGB vaak geconfronteerd met strikte controle en verantwoording, vooral om misbruik van het systeem te voorkomen.
In Noorwegen is er minder nadruk op zulke uitgebreide verantwoordingseisen, wat het voor zorgontvangers gemakkelijker maakt om zorg te ontvangen zonder dat ze zich voortdurend gecontroleerd voelen.

Spanje

In Spanje wordt gewerkt met verschillende systemen zoals de “Prestación Económica por Cuidados en el Entorno Familiar” en “Asistencia Personal”.
In Spanje kunnen zorgbehoevenden vaak rechtstreeks betalingen doen aan zorgverleners voor de zorg die ze ontvangen, zonder dat ze zelf verantwoordelijk zijn voor het beheren van een budget, zoals bij het PGB in Nederland.
Dit zorgt voor minder administratieve rompslomp en een snellere afhandeling van betalingen.

Zweden

Het Zweedse Personlig assistans systeem combineert zorg op maat met een hoog niveau van ondersteuning en begeleiding.
Waar het PGB in Nederland vaak gepaard gaat met veel administratieve verplichtingen, zoals het verantwoorden van uitgaven, het bijhouden van uren en het indienen van zorgovereenkomsten, kan het Zweden vaak eenvoudiger geregeld worden.
De administratieve rompslomp is in Zweden minder intensief, wat zorgt voor minder stress voor de zorgontvanger en hun mantelzorgers.

Nu terug naar Nederland….

Waarom is het PGB in Nederland zo’n struikelblok?
PGB zou te populair zijn en daarom te duur. Je betaalt er zorg mee die voorheen gratis was en het is fraudegevoelig. Kortom, een hoop geld in een zwart gat met een strijkstok van malafide tussenpersonen.
In ons eerdere artikel beschreven wij al dat dat fraude binnen Zorg In Natura veel vaker voorkomt dan bij het PGB. In 2023 waren 47% van de fraudegevallen binnen Zorg In Natura, tegenover 21% bij PGB-gefinancierde zorg.

Mantelzorg is goedkoop, maar niet gratis

Ze zeggen in Duitsland niet voor niets Selbsthilfe ist billig aber nicht umsonst.
Dankzij het pgb wordt flexibele zorg namelijk veel goedkoper geleverd door naasten of andere hulpverleners in plaats van duurdere, vaak niet passende zorg door reguliere organisaties.

Maar hoe moet het dan wel in Nederland?

1.        Verminder de administratieve rompslomp

Ten opzichte van andere landen kosten de administratieve verplichtingen in Nederland veel tijd en energie.
Denk bijvoorbeeld aan het bijhouden van uren, verantwoording van uitgaven, en het bijhouden van zorgcontracten.
Dit kan bijvoorbeeld verbeterd worden door administratieve procedures te vereenvoudigen of door zorgontvangers meer flexibiliteit te bieden in het beheren van hun budget zonder de constante controle.

2.        Stimuleer respijtzorg en vakantiegeld

Nederlandse gemeenteraden zijn ver verwijderd van recht op vakantie en zorggeld voor mantelzorgers.
Vele gemeenteraden vergaten voor 2015 om ‘respijtzorg’ in te kopen voor als de mantelzorg even uitvalt.
In landen zoals Duitsland en Noorwegen wordt er veel aandacht besteed aan mantelzorgers, met ondersteuning zoals respijtzorg en vakantievergoedingen voor mantelzorgers.
Dit helpt hen om langdurig voor zorgontvangers te zorgen zonder overbelast te raken.

3.        Verminder de hoge verantwoordingseisen

In Nederland wordt het PGB vaak gekarakteriseerd door strikte controle en verantwoordingseisen, wat kan leiden tot een gevoel van overcontrole bij zorgontvangers.
In landen zoals Noorwegen is er minder nadruk op uitgebreide controle, wat zorgt voor meer vertrouwen in zorgontvangers.
Dus Nederland, focus meer op het ondersteunen van zorgontvangers in plaats van hen te overladen met verantwoordingseisen.
Dit kan zorgen voor een meer positieve ervaring voor de zorgontvangers, waardoor zij zich meer ondersteund voelen in hun zorgkeuzes.

Dus Nederland, Leer van uw buurlanden!

Kortom, het is tijd voor Nederland om de kracht van het PGB ten volle te benutten en zich daarbij te laten inspireren door de best practices van andere landen.
In een zorgsysteem dat steeds complexer wordt, kunnen we veel leren van eenvoud, vertrouwen en ondersteuning.